Author:
Abstract
Birden fazla kavram arasında kurulan benzerlik, yakınlık, yaklaşıklık, denklik ve özdeşlik ilişkileri; kavramların doğrudan ya da dolaylı olarak karşılaştırılmasını, birbirlerine göre konumlanmasını, bunlar hakkında kesin ya da tahminî değerlendirmeler yapılmasını, türlü özelliklerin daha somut biçimde iletilmesini sağlar. Nitelik ya da nicelik açısından kavramlar arasındaki benzerliklere, görece ve aşamalı yakınlıklara, eş değerliklere, özdeşliklere dayanan bu ifade biçimlerine; ilişkilendirmenin ve somutlaştırmanın güçlü olduğu etkili bir dil kullanımı için başvurulur. Dil kullanıcıları da söz konusu anlam ilişkilerini, dilin kimi özelliklerinden, sunduğu anlatım olanaklarından yararlanarak gerçekleştirir. Bu kapsamda dilin sözlüksel, biçim bilimsel, anlam bilimsel, söz dizimsel özellikleri başta olmak üzere dilsel ve kültürel pek çok bileşen etkin rol oynar. Türkiye Türkçesinin ölçünlü dilinde de bu tür anlam ilişkilerinin kurulabilmesi amacıyla eklere ve ek birleşimlerine, sözcüklere, sözcük gruplarına, eklerle sözcüklerden ya da birden fazla sözcükten oluşan anlatım kalıplarına, deyimlere ve aktarmalara başvurulmakta; çok sayıda sözlüksel, biçim bilimsel, söz dizimsel ve anlam bilimsel işaretleyici kullanılmaktadır. Bu çalışmada, büyük çoğunluğu Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatının roman, hikâye, şiir, eleştiri, deneme, mektup, biyografi gibi türlerinde verilmiş eserlerinden hareketle benzerlik, yakınlık, yaklaşıklık, denklik ve özdeşlik ifadelerinin hangi işaretleyicilerle sağlandığı belirlenmiş ve örneklenmiş; bu ifadelerin verilme yolları incelenmiştir. Çalışmada yararlanılan örnekler, belirtilen eserlerin taranmasıyla elde edilmiştir.
Keywords
Abstract
Similarity, proximity, approximation, equivalence and identity relationships constituted between multiple concepts provide direct or indirect comparison of concepts, positioning relative to each other, making precise or predictive evaluations about them and transmitting various features in a more concrete way. These forms of expression based on similarities between concepts in terms of quality or quantity, relative and gradual proximity, equivalences, identities are used for an effective language that is strong in association and concretization. So language users actualise the meaning relations by taking advantage of the some linguistic features and the possibilities of expression. In this context, many linguistic and cultural components play an active role, especially lexical, morphologic, semantic, syntactic features of language. Also in Turkey Turkish standart language, affix and affix combination, words, word groups, expression patterns consisting of affixes and word or more than one word, idioms and metaphrases are utilised and numerous lexical, morpholgic, syntactic and semantic markers are used in order to establish these kind of semantic relations. In this study, with reference to majority of the works of the post-republic Turkish literature in the genres such as novel, story, poem, criticism, essay, letter and biography; the similarity, proximity, approximation, equivalence and identity expressions are provided by which markers were determined and exemplified and in which way these expressions are given have been examined. The samples used in the study were obtained by scanning the mentioned works.