Özbek Atasözlerinde Kullanım Kalıpları

Author:

Year-Number: 2021-9.2
Yayımlanma Tarihi: 2021-06-21 09:23:45.0
Language : Türkçe
Konu : Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları
Number of pages: 380-401
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Atasözleri toplumların uzun deneyimleri sonucunda ortaya çıkan ve o toplumun kültürünü, inanışlarını, geleneklerini yansıtan kısa ama özlü kalıp sözlerdir. Her toplumun kendine özgü atasözleri bulunmaktadır. Atasözleri Türk dünyası için de önemli kültürel hazinedir. Türk atasözleri adeta Türk Dünyasının özeti mahiyetindedir. Bu atasözlerinde Türk Dünyasının geleneklerini, yaşam tarzlarını, inanışlarını, Türk milletinin ortak unsurlarını görmek mümkündür. Atasözleri aynı zamanda kalıplaşmış dil birimleridir. Atasözleri içerdiği kültürel özelliklerle halk bilimin araştırma alanı olmakla birlikte kalıplaşmış dil birimleri olması sebebiyle aynı zamanda dil bilgisi araştırmalarında da önemli bir kaynaktır.

Sözlü edebiyatın önemli kaynaklarından olan atasözleri, zaman içinde yazıya geçirilmişlerdir. Böylelikle dilin eski unsurlarının değişmeden günümüze aktarılmasında önemli bir rol üstlenmişlerdir. Bu açıdan dilbilimin de önemli kaynakları arasındadır. Türk dilinin önemli kaynaklarından olan atasözleri bugüne kadar dilbilimin birçok gramer çalışmasına konu olmuştur ve olmaya da devam etmektedir. Bu çalışmada ise Türk Dünyasında geçmişten günümüze önemli yere sahip olan Özbek Türklerinin atasözleri kullanım kalıpları açısından incelenecektir. Kullanım kalıpları, cümlenin oluşumunda kelime grupları ve söz dizimi ile benzer özellikler göstermekle birlikte cümlenin yapısında bir araya gelen söz dizimi unsurlarıdır. Atasözlerine ahenk ve etkileyicilik katan kullanım kalıpları, atasözün başında, ortasında veya sonunda yer alabilir. Ortak kültürün ürünü olan kullanım kalıpları, kullanıldığı dilin ya da dil unsurunun zenginliğini ve esnekliğini gösteren önemli gramer özelliğidir.

Bu çalışmada Özbek atasözlerinde kullanım kalıplarının yapısal özellikleri üzerinde durulacak, kullanım kalıpları oluşum biçimlerine göre sınıflandırılacak ve bu kullanımlar örnek atasözleriyle desteklenmeye çalışılacaktır.

Keywords

Abstract

Proverbs are short but concise phrases that emerge as a result of the long experiences of societies and reflect the culture, beliefs and traditions of that society. Every society has its own proverbs. Proverbs are also important cultural treasures for the Turkish world. Turkish proverbs are almost like the summary of the Turkic World. In these proverbs, it is possible to see the traditions, lifestyles, beliefs of the Turkic World and common elements of the Turkish nation. Proverbs are also stereotyped linguistic units. Proverbs are the research area of folklore with their cultural features, as well as they are also an important source in grammar research because they are stereotyped language units.

Proverbs, one of the important sources of oral literature, were written down over time. Thus, they played an important role in transferring the old elements of the language to the present day. In this respect, it is among the important resources of linguistics. Proverbs, one of the important sources of the Turkish language, have been and continue to be the subject of many grammatical studies of linguistics. In this study, the proverbs of Uzbek Turks, who have an important place in the Turkic World from past to present, will be examined in terms of usage patterns. Usage patterns are syntax elements that come together in the structure of the sentence, although they show similar features with word groups and syntax in the formation of the sentence. Usage patterns that add harmony and expressiveness to proverbs can take place at the beginning, middle or end of the proverb. Usage patterns, which are the products of common culture, are an important grammatical feature that shows the richness and flexibility of the language or language element in which it is used.

In this study, the structural features of usage patterns in Uzbek proverbs will be dwelled on, usage patterns will be classified according to their formation styles, and these uses will be supported with sample proverbs.

Keywords