Author:
Abstract
Sözel mizah, dil yoluyla yaratılan mizah anlamına gelir ve gündelik yaşamın hemen her alanında açık veya örtük bir biçimde karşımıza çıkabilmektedir. Sözel mizahın örtük biçimde yapılması, sıklıkla İşbirliği İlkelerinin ihlal edilmesiyle gerçekleştirilmekte, bu ilkelerin ihlal edilmesi sözel mizah alıcısının anlam dünyasında komedi unsuru olarak yorumlanacak bir etki yaratmaktadır. İletişim katılımcılarının, konuşmalarını işbirlikçi bir biçimde sürdürdükleri savından yola çıkarak Grice (1975) tarafından geliştirilen bu ilkeler, katılımcılara konuşmanın amacı ve yönü doğrultusunda, gereken zamanda, gerektiği kadar konuşmalarını koşullamaktadır. Konuşucular, nicelik ilkesi gereğince konuşmaya gereğinden az ya da fazla katkı yapmamakla yükümlüyken; nitelik ilkesi gereği eksik kanıta dayanan veya yanlış olduğunu düşündükleri şeyleri söylememelilerdir. Bağıntı ilkesine göre konuşucular konu dışına çıkmamalıyken, tarz ilkesine göre konuşma içerisinde söylenenler açık, öz, anlaşılır ve sıralı olmalıdır. Başarılı bir iletişimin niteliklerini belirleyen bu ilkelerin ihlal edilmesi, mizahi metinlerin yapıtaşını oluşturmaktadır. Bu bilgiler çerçevesinde, bu çalışmada da Aziz Nesin tarafından kaleme alınan Zübük adlı roman İşbirliği İlkelerinin ihlali çerçevesinde incelenmekte, her bir ilkenin ihlali ile bu ihlalden doğan mizahi etki niceliksel ve niteliksel verilerle desteklenerek ortaya koyulmaktadır. Çalışmada yapılan incelemeler sonucu, kasaba halkını yalanlarıyla kandırarak kendisine siyasette yer bulan Zübükzade İbrahim Bey adlı karakterin türlü aldatmacalarının aktarılması yoluyla siyasi bir eleştiri olma niteliği taşıyan bu gülmece romanında en sık ihlal edilen ilkenin nitelik ilkesi olduğu belirlenmiş, bu ilke ihlalini ise tarz, nicelik ve bağıntı ilkelerinin ihlallerinin izlediği saptanmış; elde edilen tüm saptamalar Zübük romanındaki mizahi unsurlar ile işbirliği ilkelerinin ihlali arasındaki ilişkiyi ortaya koyacak biçimde değerlendirilmiştir.
Keywords
Abstract
Verbal humor means humor created through language and can appear in almost every aspect of daily life, either explicitly or implicitly. Implicit verbal humor is often done by violating the Cooperation Principles, and violating these principles creates an effect that can be interpreted as a comedic element in the semantic world of the recipient of verbal humor. These principles, developed by Grice (1975) based on the argument that communication participants maintain their speech in a collaborative manner, condition the participants to speak as much as and when necessary, in line with the purpose and direction of the speech. While the speakers are obliged not to contribute more or less than necessary, in accordance with the principle of quantity; by nature principle, they should not say things that are based on incomplete evidence or that they think are false. According to the correlation principle, speakers should not go beyond the topic, while according to the style principle, what is said in the speech should be clear, concise, understandable and sequential. Violation of these principles, which determine the qualities of a successful communication, constitutes the building block of humorous texts. Within the framework of this information, in this study, the novel Zübük, written by Aziz Nesin, is examined within the framework of the violation of the Principles of Cooperation, and the violation of each principle and the humorous effect arising from this violation are supported by quantitative and qualitative data. As a result of the examinations made in the study, it has been determined that the most frequently violated principle in this humorous novel, which is a political criticism through the transfer of various deceptions of the character named Zübükzade İbrahim Bey, who finds himself a place in politics by deceiving the townspeople with his lies, is the principle of quality, and this principle is violated by style, quantity and correlation. violations of the principles were detected; All the findings obtained were evaluated in a way to reveal the relationship between the humorous elements in the novel Zübük and the violation of the principles of cooperation