Author:
Abstract
İnsan iletişiminin dilbilgisel yapılar ve sözcükleri içeren tümcelerin üretilmesinden çok belirli türden edimlerin gerçekleştirilmesi olduğu varsayımına dayanan Sözeylem Kuramı’na göre, insanlar konuşurlarken dünya hakkındaki olguları ve gerçekleri dile getirmenin yanı sıra bir dizi eylem de gerçekleştirmekte ve konuşucuların sözceleme sırasında gerçekleştirdikleri bu eylemler, sözeylem olarak adlandırılmaktadır (Searle, Kiefer ve Bierwich, 1980; Yule, 1998). Dili yalnızca bir betimleme aracı olarak değerlendirmektense, onu bir edim gerçekleştirme aracı olarak ele alan bu kuram, söz konusu yönüyle dilin işlevsel yanına odaklanmaktadır. En basit deyişle, bir şeyler söylemenin bir şeyler yapmak olduğunu savlayan bu kuram, sözcelerin konuşucu ve dinleyici üzerindeki etkilerini incelemeye olanak tanıdığından, pek çok edebi metin çözümlemesinde kullanılmakta, özel bir sözeylem türü olarak değerlendirilen edebiyat çözümlemelerinde araştırmacıların metni etkili kılan unsurları belirlemelerine olanak tanımaktadır. Bizim çalışmamızda da duygu yükü taşıyan bir edebi metin türü olan şiire (Düzdemir ve Can, 2022: 275) Sözeylem Kuramı çerçevesinde yaklaşılmakta, bu yaklaşım çerçevesinde Türk edebiyatının usta şairlerinden biri olan Özdemir Asaf tarafından kaleme alınmış “Lavinia” adlı lirik şiirin Sözeylem Kuramı çerçevesinde incelenmesi, böylece söz konusu şiiri etkili kılan ögelerin hangi sözeylem türleriyle yaratıldığının saptanması amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, “Lavinia” adlı şiir belge tarama yöntemiyle incelenmekte, şiirde yer alan sözeylem türleri başlıca Austin (1962) ve Searle (1975) tarafından yapılan sınıflandırmalar çerçevesinde değerlendirilmekte, şiirde yer alan her bir sözeylem türü ortaya koyulmaktadır. Şiir üzerinde yapılan çözümlemeler sonucunda, şiirde yer alan sözeylemlerin büyük çoğunluğunun edimsöz eylemlerden oluştuğu; edimsöz eylemler arasında en sık kullanılan türün ise yönlendiriciler olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, söz konusu şiirde yer alan sözeylemlerin dolaylılık açısından incelenmesi ise şiirin büyük ölçüde dolaysız sözeylemlerden oluştuğunu göstermiştir. Çalışmamızdan elde edilen tüm bu bulgular, niceliksel ve niteliksel verilerle desteklenmiş; varılan sonuçlar değerlendirilerek tartışılmıştır.
Keywords
Abstract
According to Speech Act Theory, which is based on the assumption that human communication is the realization of certain kinds of actions rather than the production of grammatical structures and sentences containing words, while speaking, people perform a series of actions as well as expressing facts and facts about the world, and these actions that speakers perform during enunciation are called speech acts. (Searle, Kiefer and Bierwich, 1980; Yule, 1998). This theory, which considers language as a means of performing an act rather than only as a means of description, focuses on the functional side of language with this aspect. In the simplest terms, this theory, which claims that saying something is doing something, is used in many literary text analyzes since it allows to examine the effects of utterances on the speaker and the listener, and allows researchers to determine the factors that make the text effective in literary analyzes considered as a special speech act. In our study, poetry, which is a literary text that carries emotional burden (Düzdemir and Can, 2022: 275).It is approached within the framework of Speech Act Theory, and within the framework of this approach, it is aimed to examine the lyric poem "Lavinia", written by Özdemir Asaf, one of the master poets of Turkish literature, within the framework of Speech Act Theory, thus to determine with which speech act types the elements that make the poem effective are created. For this purpose, the poem "Lavinia" is analyzed by document scanning method, the types of speech acts in the poem are evaluated within the framework of the classifications made by Austin (1962) and Searle (1975), and each type of speech act in the poem is revealed. As a result of the analyzes made on the poem, it was determined that the majority of the speech acts in the poem consisted of illocutionary verbs; It has been determined that the most frequently used type among illocutionary verbs is directives.However, the examination of the speech acts in the poem in terms of indirectness has shown that the poem consists of direct speech acts to a large extent. All these findings obtained from our study were supported by quantitative and qualitative data; The results were evaluated and discussed.