Author :
Abstract
Orhon Kitabeleri, Güney Sibirya’da, Yenisey Irmağı çevresinde bulunan mezar taşlarıdır. Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler ve taşlar üzerine yazılmış bir tarihtir. Devletin milletine hesap vermesi ve hesaplaşması anlatılmaktadır. Bu kitabelerde kullanılan runik yazı Danimarkalı dilci Vilhelm Thomsen tarafından 1893 yılında çözülmüştür. Bu yazıtlarda gelişmiş bir dil varlığı ve hitabet sanatıyla karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada, gelişmiş dil varlığı içerisinde yer alan, olumlu ve olumsuz anlamda kullanılan kelimeler incelenmeye çalışılmıştır. Orhon kitabelerinde olumlu ve olumsuz anlamda kullanılan bazı kelimelerin tespiti yapılırken, Erhan Aydın’ın Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor),Talat Tekin’in Orhon Türkçesi Grameri, Talat Tekin’in Orhon Yazıtları adlı eserlerinden yararlanılmıştır. Tespit edilen bu kelimeler, yapı bakımından kök hâlinde olumsuz anlamda olup ek alarak olumlu ya da olumsuz anlamda kullanılan kelimeler, kök hâlinde olumlu anlamda olup ek alarak olumsuz anlamda kullanılan kelimeler, olumsuzluk eki almasına rağmen olumlu anlamda kullanılan kelimeler şeklinde incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Orhon Kitabelerinde yer alan kök veya ek almış hâlde olan bazı kelimelerin anlamlarında meydana gelen değişmeleri tespit etmeye çalışmaktır.
Keywords
Abstract
The Orhon Inscriptions are grave stones found in southern Siberia and around the Yenisey River. It is a history written on the first Turkish texts and stones that the Turkish name passed through. State accounts and calculation of the nation is explained. The runic script used in these books was resolved in 1893 by the Danish linguist Vilhelm Thomsen. In these inscriptions there is an advanced language presence and the art of oratory. In this study, the words used in positive and negative terms which are included in the developed language existence were tried to be examined. The Orhon Inscriptions of Erhan Aydın (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), Orhon Turkısh Grammar of Talat Tekin and Orhon Inscriptions of Talat Tekin were utilized in determining the words used in the Orhon texts in positive and negative terms. These words, which are determined in terms of structure, have negative meanings in terms of structure and they are used in terms of positive or negative meaning, used in the negative sense in addition to the positive meaning in the case of the root have been examined words used in the positive meaning in spite of the negation particle.The purpose of the work is to try to identify the changes in the meaning of certain words that have root or derived in the Orhon inscription.
Keywords
- 1. Aksan, Doğan.(2009). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yay.
- 2. Aksan, Doğan.(2015).Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: BilgiYayınevi.
- 3.Aksan, Doğan.2016). Anlambilim (Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi). Ankara: Bilgi
- 4. Atalay, Besim. (1998). Kâşgarlı Mahmud-Divânü Lûgât-it-Türk. Cilt I-II-III-IV. Ankara: TDK Yay.
- 5. Aydın, Erhan (2015). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kagan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor). Konya:
- 7. Caferoğlu, Ahmet.(2011). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
- 8. Clauson, Sir Gerard. (1972). An Etimological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkısh. Oxford
- 9. Cin, Ali. (1998).Tarihî Türk Şiveleri ve Günümüz Oğuz Gurubu Şivelerinde Olumsuzluk İfadesi,
- 10. Dilaçar, Agop. (2016). Kutadgu Bilig İncelemesi. Ankara: TDK Yay.
- 11. Eckmann, Janos. (2012).Çağatayca El Kitabı. Çev. Günay Karaağaç. İstanbul: Kesit Yay.
- 12. Ercilasun, Ahmet Bican.(1984). Kutadgu Bilig Grameri-Fiil. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayın No:
- 13. Erdal, Marcel. (1991). Old Turkic Word Formation. A Functional Approach to the Lexicon I-II.
- 14. Ergin, Muharrem. (1994).Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- 15. Gabain, Annemaria Von. (1988).Eski Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yay.
- 16. Hatiboğlu, Vecihe. (1982).Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Atatürk Üniv. Dil ve Tarih
- 17. Hirik, Erkan. (2010).Türkiye Türkçesinde Olumsuzluk Eki. Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler
- 18. Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
- 19. Korkmaz, Z. (2017). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
- 20. Özgür, Uğur .(2013).Dede Korkut Metinlerinde Geçen Olumsuzluk ve Yokluk Biçimleri. Celal
- 21. Rıchard, Mark.(2015).Semantik (Anlambilim Üzerine Temel Yazılar). Çev. Halil Kayıkcı, Ankara:
- 22. Taş, İbrahim.(2009).Kutadgu Bilig’de Söz Yapımı. Ankara: TDK Yay.
- 23. Tekin, Talat. (2016). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil KurumuYayınları.
- 24. Tekin, Talat.(2010). Orhon Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- 25. Ünlü, Suat. (2012). Harezm - Altınordu Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.
- 1. Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr., Eriş.Tr. 10.07.2017, saat: 23.10.
- 21.11.2017,saat: 19: 50.
- 2. Türk Dil Kurumu, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, www.tdk.gov.tr., Eriş.Tr. 10.07.2017,saat:
