Author :
Abstract
Eksilti, sözlü veya yazılı iletişim sırasında dilin bazı birimlerinin, o dilin kendine özgü kurallarına bağlı kalınarak derin yapıda bırakılması olayıdır. İfadeye akıcılık ve güç kazandırmak, söyleyiş kolaylığı sağlamak, tekrara düşmemek, zamandan tasarruf etmek, anlatılmak istenen duygu ve düşünceye vurgu yapmak gibi sebeplerle başvurulan eksiltilerin dilin kurallarına uygun olarak yapılması, edebî metin incelemelerinde büyük önem taşır. Çünkü bir edebî metnin doğru olarak anlaşılması, o metnin biçimsel ve anlamsal yapısının doğru olarak çözümlenmesiyle mümkündür. Bu doğrultuda çalışmamızda Özbek romanının kurucusu olarak nitelendirilen Abdulla Kadiri’nin Mihrabdan Çayan ve Ötken Künler adlı romanlarındaki eksiltili yapılar, bu yapıların ortaya çıkış yerleri ve oluşma sebepleri incelenmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Ellipsis is the literary construction which omits some literary clauses in that language’s inherit rules to ease expression, increase its influence, and avoid unnecessary repetitions. It is of utmost importance to correctly fill the gaps of the omitted units in the surface structure especially in terms of analysing historical texts. The correct understanding of a text relies on the correct identification of its deep and elliptical construction. This study aims to identify the elliptical constructions in the two novels entitled as “Mihrabdan Çayan” and “Ötken Künler” by Abdulla Kadiri, who is regarded as the founder of Uzbek novel tradition, and to analyse the origins and reasons of these ellipses.
Keywords
- Aksan, D. (2009). Anlambilim anlambilim konuları ve türkçenin anlambilimi. Ankara: Engin Yayınevi.
- Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax, Cambridge: The Massachusetts Institute of Technology All Rights Reserved.
- Demirci, K. (2010). Derin yapı ve yüzey yapı kavramlarından ne anlıyoruz?. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5/4, 291-304.
- Eker, S. (2009). Çağdaş türk dili. İstanbul: Grafiker Yayınları.
- Ergin, M. (1990). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
- Gencan, T. N. (2001). Dilbilgisi, Ankara: Ayraç Yayınevi.
- Karaağaç, G. (2009). Türkçenin söz dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Karahan, L. (1997). Türkçenin söz dizimi – cümle tahlilleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Karahan, L. (1999). Yükleme (accusative) ve ilgi (genitive) hâli ekleri üzerine bazı düşünceler. 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 1996, 605-611.
- Kadiri A. (2004). Mehrobdan chayon. Taşkent: Sharq Nashriyot.
- Kadiri A. (2007). O’tkan kunlar, Taşkent: www.ziyouz.com kutubxonasi
- Korkmaz, Z. (2007a). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
- Korkmaz, Z. (2007b). Türkiye türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: TDK Yayınları.
- Külebi, O. (1990). Türkçede eksilti tümceleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7/1-2, 117- 130.
- Özmen, M. (1996). Bir eksiltili cümle tipi üzerine. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi Journal of Social Siences, 4/4, 71-82.
- Sarıca, M. (2005). Anlatımda birim eksiltme. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 89/639, 208-212.
- Saussure F. (1976). Genel dilbilim dersleri 1, (çev. Berke Vardar). Ankara: TDK Yayınları.
- Topaloğlu, A. (1989). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken. Yayınları.
- Uç, T. (1978). Düşüm (elleipsis) olayı ve türkçedeki kimi örnekler. Ömer Asım Aksoy Armağanı. Ankara: TDK Yayınları, 259-272.
- Üstünova, K. (2000-2001). Dil incelemelerinde anlam bağının gereği. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 107-116.
- Üstünova, K. (2001). Eksilti ya da sıfır tekrar. Dil Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, 111-121.
- Üstünova, K. (2008). Türkiye türkçesi ad işletimi (biçim bilgisi). İstanbul: Kesit Yayınları.
- Üstünova, K. (2010). Yüzey yapı-derin yapı kavramları üzerine. Turkish Studies International Periodical
- Vardar, B. (1980). Dilbilim ve dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
