Author :
Abstract
Turkish cuisine has a special place among the world cuisine. Meat dishes, olive oil dishes, soups as well as desserts are irreplacable for the Turkish cuisine, which is a rooted, original, sophisticated and rich. Desserts are located in speacial place in Turkish cuisine since it has a close relation with belief besides of their taste and appetite. Desserts are the first symbolic foods for birth, engagement, marriage, circumcision and funeral or in religious holidays. Also desserts are one of the cultural symbols to proceed sweetness among people such as stated in “Eat sweet, talk sweet”. Today, globalization, urbanization, technological advancement, analogy of world cuisine create a change in nourishment and this nourishment effect desserts which are part of the culture in a way of preparation, presentation, quantity and naming. This study deals with onomatology of desserts since it caught the attention of changes in naming. The path of naming of desserts in the last period of Turkish is tried to be determined with the syntactic and semantic approach on 940 dessert names and it has been revealed how those concepts related to expression of dessert names. In this way, dessert names are made of adjective clause substantially. In semantics perspective, some features of desserts (such as main ingredient, shape, kind, way of preparation or cooking, stiffness, color, resemblence, association, proper name) are highlighted while naming.
Keywords
Abstract
Dünya mutfakları arasında Türk mutfağının özel bir yeri vardır. Köklü, özgün, çok yönlü ve zengin bir kültürün ürünü olan Türk mutfağının etli yemekleri, zeytinyağlıları, çorbaları yanında tatlıları da yemek kültürünün vazgeçilmezleri arasında yer alır. Lezzeti ve iştah açıcı görüntüsü bir yana inanç olgusuyla da olan yakın bağı, tatlıları, Türk mutfağında özel bir yere konumlandırır. Doğum, nişan, evlilik, sünnet ve ölüm gibi geçiş dönemlerinde ya da dinî bayramlarda ilk sembolik yiyecek, tatlılardır. “Tatlı yiyelim tatlı konuşalım” ifadesinde de yer bulduğu gibi, tatlılar, insanlar arasındaki tatlılığın devam etmesi için bir sembol hâline gelmiş kültürel bir yiyecek türüdür. Bugün küreselleşme, kentleşme, teknolojik gelişme, dünya mutfaklarını örnekseme gibi nedenlerle beslenme kültüründe yaşanan değişim, bu kültürün bir parçası olan tatlıları da etkilemiş ve tatlıların hazırlanışından sunuluşuna, sayısından adlandırılmasına kadar pek çok konuda değişikliğin yaşanmasına sebep olmuştur. Bu çalışma, tatlı adlandırmalarında yaşanan değişimlerin dikkati çekmesi sonucu oluşmuş ve tatlı adları adbilim bakımından ele alınmıştır. 940 tatlı adı üzerinde yapılan sözdizimsel ve anlamsal incelemeyle Türkiye Türkçesinde son dönemde tatlı adlandırmalarında izlenen yol tespit edilmeye çalışılmış, tatlı ile ilgili adlandırmaların dilde hangi yolla anlatım bulduğu ortaya konmuştur. Bu bağlamda tatlı adlarının sözdizimsel olarak büyük oranda sıfat tamlaması yapısında sözcük öbeğinden oluştuğu görülmüş; tatlıların anlam yönüyle belli özelliklerinin (ana malzeme, biçim, tür, hazırlanış ya da pişirme usulü, kıvam, renk, ait olduğu yer, benzeşim kurma, çağrışım uyandırma, özel ad) öne çıkartılarak adlandırıldığına tanık olunmuştur.
Keywords
- Abdurrezzak, A.O., (2012). Sosyo-kültürel bağlamda “yemek ve iletişim”. I. Uluslararası Niğde Dil, Kültür ve Tarih Sempozyumu içinde. Niğde: Niğde Üniversitesi.
- Artun, E. (2015). Türk halkbilimi. Adana: Karahan.
- Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 24-30.
- Karagöz, İ. (2013). Samsun ve ilçelerinde yemek adları. C. Yılmaz (Ed.), Samsun Araştırmaları 3. Kitap içinde (s. 663-670). Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi.
- Nahya, Z. (1984). Geleneksel Türk kültüründe tatlı. Geleneksel Türk Tatlıları Sempozyumu Bildirileri, 17- 18 Aralık 1983 içinde (s. 91-101). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi.
- Önçel, S. (2015). Türk mutfağı ve geleceğine ilişkin değerlendirmeler. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4, 33-44.
- Özdemir, N. (2005). Cumhuriyet dönemi Türk eğlence kültürü. Ankara: Akçağ.
- Özmen, M. (2001). Eksik olan dil bilgisi terimlerimiz üzerine. Doğu Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Sözlük Bilimi Sempozyumu Bildirileri, 20-21 Mayıs 1999 içinde (s. 111-125). Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi.
- Sakaoğlu, S. (2001). Türk Ad Bilimi I – Giriş. Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Şahin, İ. (2016). Adbilim (çerçeve, terim, yöntem ve sınıflandırmalarıyla). Ankara: PegemA.
- Şanlıer, N., Cömert, M. ve Durlu-Özkaya, F. (2008). Türk mutfağındaki geleneksel tatlı ve helvaları gençlerin tanıma durumu. Türkiye 10. Gıda Kongresi, 21-23 Mayıs içinde (s. 1123-1127). Erzurum.
- Toygar, K. (1982). Değişen Türk mutfağı. Türk Mutfağı Sempozyumu Bildirileri, 31 Ekim-1 Kasım 1981 içinde (s. 153-160). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi.
- Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu.
- Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil. Araştırma Örneklemi İçin Yararlanılan Genel Ağ Sayfaları
- https://www.lezzet.com.tr/ (4.1.2018)
- http://yemek.com/ (17.1.2018) Türkiye Türkçesindeki Tatlı Adları Listesi
